ایران کارتون:
گروهی از منتقدان بر آن اند که دن کیشوت یک افسانه خیالی بیش نیست، زیرا که مشخصات او هیچ وجه اشتراکی با جنبه های واقعگرایانه آن دوران ندارد. برای ما، بر خلاف تصور موجود اصلا مهم نیست که دن کیشوت وجودی خارجی داشته یا افسانه ای از افسانه های جهان باستان بوده است. به نظر می رسد دن کیشوت پیش ازآنکه یک شخصیت باشد، یک بینش است. بینشی که برگرفته از نوعی نگرش نسبت به واقعیتهای پیرامون زندگی است و منجر به ایجاد و تکوین شخصیت منحصر به فردی به نام دن کیشوت شده است.
شاید تا کنون هیچ موضوعی مانند دن کیشوت این اندازه مورد عشق و علاقه ملتهای گوناگون قرار نگرفته باشد. افسانه هایی هستند که تنها به یک قوم یا ملت خاص تعلق دارند و از حد و مرز یک کشور فراتر نمی روند و افسانه های دیگری نیز وجود دارند که به ملل دیگر منتقل می شوند و به دورترین سرزمینهای جهان سفر می کنند، که دن کیشوت از جمله آنهاست.
پیکاسو
دن کیشوت در واقع نقدی هجایی و طنزآمیز از بیهودگیها و ابتذالهای نظام پهلوانی در اسپانیای باستان است. اسپانیا در این دوران امپراطوری عظیمی را در اختیار دارد که طبقه حاکمه آن را عمدتا اشراف و نجیب زادگان تشکیل می دهند اما بازرگانان که از برکت داد و ستد با مستعمرات اسپانیا ثروت بسیار اندوخته اند، روز به روز نفوذ و اقتدار بیشتری می یابند. از این رو، طبقات نجیب زاده و شوالیه که یکی به اصل و نسب و دیگری به بازو تکیه دارد، بتدریج مقام و موقعیت خود را در خطر می بینند. دن کیشوت خود نسخه بدلی از همین نجیب زادگان است. که در دورانی که شوالیه گری یعنی عیاری و پهلوانی قرون وسطایی دیگر رونقی ندارد، می خواهد بساط پهلوانی را دیگر بار علم کند افتخارات بر باد رفته را از نو زنده گرداند. او سالهای سال تحقیقات آکادمیک! می کند و سرانجام درلحظه ای سرنوشت ساز تصمیم نهایی اش را عملی می سازد. او با آنکه از فرط کهنسالی توانایی راندن مگسی را ندارد. عزم جزم می کند، زره می پوشد، کلاهخود سنگینی را بر سر می گذارد و نیزه در دست و شمشیر بر کمر بر اسبی ناتوانتر از خود سوار می شود و در جستجوی حوادث و ماجراهای پهلوانی سر به دشت و بیابان می گذارد.
اما دن کیشوت انسان بی هدفی به نظر نمی رسد. او ایده ها و آرمان های عالی و شکوهمندی در سر دارد، ولی چون واقعیتها با او سر سازش ندارند و زندگی با اندیشه های او همساز نمی نماید، به جنگ واقعیت می رود و خود را به آب و آتش می زند. نبرد تن به تن و سهمگین وی با آسیاب های بادی زنده ترن نمونه در افتادن خودسرانه و جاهلانه او با مظاهر عینی و واقعی زندگی است. خیالبافی خوراک روزانه دن کیشوت است. کاروانسراهای مخروبه را قلعه های مستحکم می پندارد، رهگذران بی آزار را جادوگرانی بدسرشت می پندارد و آسیاب های بادی را دیوان افسانه ای قلمداد می کند.
ولیجویکا از صربستان
گفته شده که دن کیشوت کاریکاتور نجیب زادگان اشراف و پهلوانان قرن شانزدهم اسپانیاست و به همین دلیل است که تصویر او مبالغه آمیز و خیالی به نظر می رسد. در واقع اغراق و مبالغه از ابزارهای کاریکاتور به شمار می رود. با اغراق است که کاستیهای یک پدیده را به وضوح می بینیم. در واقع اغراق همچون یک چشم مسلح نمایانگر عمیقترین خصوصیات درونی اشیاست. مگر اوژنی گرانده بالزاک چیزی جز کاریکاتور یک مرد خسیس است. با اینهمه بالزاک به یاری این اغراق ظاهری توانسته است تمام ویژگیهای یک گروه اجتماعی را که در حجره ها، دکه ها، خیابان ها و تک تک خسیسان دیده می شودف نشان داد، ثبت کند.
کاریکاتوریست به طور کلی از سمبل دن کیشوت برای انتقال دو ایده استفاده می کند. نخست نشانه بدبینی و توهم به معنای اعم و دوم علاج و رفع مشکلات با شیوه های نارس و ابتدایی. گاهی نیز این دو توامان با یکدیگر موضوع یک اثر کاریکاتوری قرار می گیرند. راکتورهای عظیم هسته ای، خطر جنگ جهانی سوم، موضوع جنگ ستارگان، مسئله گرسنگی و بسیاری مشکلات دیگر از جمله مواردی اند که ما با بینشی دن کیشوتی با آنها روبرو شده ایم، بدون آنکه توانایی حل یا رفع ریشه ای انها را داشته باشیم.
نیکولارودیک / رومانی
باید گفت در کاریکاتور نقش چندانی به سانچو داده نشده است. او به همان صورتی که در داستان وجود دارد، در کاریکاتور نیز حضور خود را حفظ کرده است، یعنی حضوری بدون نقش.
ملازم و همراهی که گاهی ترکش سنگین ارباب خود را یدک می کشد و به این سو و آن سو می کشاند بندرت در یکی دو طرح سانچو را به همانگونه که در داستان می بینیم،در حال دادن توصیه های ایمنی به دن کیشوت مشاهده می کنیم.
دن کشوت در کاریکاتور همچون در داستان مظهرنیرویی است که به تدریج در سراشیبی زوال قرار گرفته است،ولی نمی تواند آن را باور کندیا دست کم نمی خواهدآن را به روی خود بیاورد.
بنابراین دن کیشوت تنها درقرن شانزدهم اسپانیاوجود نداشته است ،بلکه همیشه و همه جا می تواند باشد .دن کیشوت را می شود در هر کجا یافت،شاید خود ما یک دن کیشوت باشیم!
فرناندو ویلانویوا/ اسپانیا
فروغ اوزکرت / ترکیه
ادوارد دلریو / مکزیک
لبرتو گارکالیوا / کوبا
محمد علی بنی اسدی
علی دیواندری
