ایران کارتون:
علی درخشی کارگردان مجموعه طنز ˝دیرین دیرین˝ می‌گوید اگر انیمیشن کمی جدی‌تر گرفته شود و حمایت بیشتری از آن صورت گیرد، قطعا اتفاقات خوبی را می‌توان پیش رو داشت. ما حقمان بیش از این‌هاست چرا که کارهایمان مخاطب دارد و دیده می‌شود. مدتی است که علاوه بر تلویزیون در شبکه‌های اجتماعی نیز آیتم‌های کوتاهی انیمیشنی تحت عنوان “دیرین دیرین” پخش می‌شود که توانسته به خوبی مخاطب خود را از هر طیف و گروه سنی جذب کند. حتی استیکر‌ها و اصطلاحات این انیمیشن نیز در میان مخاطبان از استقبال خوبی برخوردار است. به بهانه این استقبال رفتیم به سراغ خالق این انیمیشن و با او گفتگویی انجام دادیم که در زیر می‌خوانید:
کمی درباره شکل‌گیری مجموعه “دیرین دیرین” برایمان بگویید؟
ایده این مجموعه از طرف محمد ابوالحسنی تهیه‌کننده کار به من پیشنهاد داده شد و از آنجایی که این تجربه قبلاً انجام نشده بود، شروع کردم به اتود زدن و نوشتن، تا قالبی پیدا کنم که بتوانیم روزانه تولید داشته باشیم و آن قالب بتواند علاوه بر اینکه سریع با مخاطب ارتباط برقرار می‌کند، توجیه اقتصادی نیز داشته باشد. فضاهای مختلفی را برای این کار تست کردیم اما دیدیم هیچ‌کدام آن‌طور که باید کشش ندارند. از آنجایی که تکنیک ما کات اوت دوبعدی است، بسیاری از این فضاها نتیجه‌ای که ما می‌خواستیم را نمی‌داد، تا اینکه رسیدیم به یک فضای تاریخی و گفتیم در این فضا دوره‌های مختلف را بررسی می‌کنیم و حرف‌هایمان را هم در همین قالب می‌زنیم. یکی از دوره‌ها انسان‌های اولیه بود، بعد بی‌سروسامانیان، دایناسورها و… که به دلایل مختلف تمرکزمان رسید به بی‌سروسامانیان، ولی در این بخش هم ریزش‌های بسیاری داشتیم.
کار شما در مقایسه با سایر مجموعه‌های انیمیشن، مدت زمان کوتاهی دارد (زیر یک دقیقه) و در فضای مجازی انتشار پیدا می‌کند. چه شد که به این زمان و این فضا برای انتشار رسیدید؟
از اول قرار بود پخش این مجموعه از تلویزیون شروع شود، ولی چون پیش از این روی این موضوع کار نشده بود، راضی کردن مدیران کار سختی بود. اینکه چرا این تایم را انتخاب کردیم هم به این دلیل است که امروز مردم خیلی وقت نمی‌گذارند تا برنامه‌های طولانی را به صورت روزانه ببینند و اگر تایم مجموعه طولانی‌تر می‌شد، قطعاً خیلی‌ها نمی‌دیدند. از سوی دیگر ما مشکل سرعت اینترنت را داریم که خیلی سخت آپلود می‌شود درنتیجه این تایم یک دقیقه‌ای مناسب‌ترین زمان بود. از شبکه‌های اجتماعی شروع کردیم تا هم تجربه کنیم و آزمون‌وخطا داشته باشیم و هم دیده شویم. ضمن اینکه از تلویزیون هم همزمان پخش را شروع کردیم، ولی به صورت محدود، که بعد هم پخش آن متوقف شد و الان با صحبت‌هایی که داشتیم مجدد پخش آن از تلویزیون آغاز شده است.
خالق شخصیت‌های مجموعه چه کسی است؟ بخصوص کاراکتر “وی” که یکی از محبوب‌ترین شخصیت‌های این مجموعه است؟
از ابتدا خودم متن‌ها را نوشتم، ولی الان یک تیم دو نفره هستیم و چون فضا کمی شخصی و خاص است، بسیار سخت افراد را به تیم نگارش اضافه می‌کنیم. اما درصدد هستیم که یک تیم در این زمینه داشته باشیم و فضا کمی متفاوت باشد و گروه بزرگ‌تر شود. درباره کاراکتر “وی” هم، من دوست داشتم یک پیرمردی در این مجموعه داشته باشم که دانا باشد. متأسفانه در سال‌های اخیر، پیرمردهایی که در کارهای طنز و کمدی به نمایش درآمدند یا خیلی شیطان بودند و یا خیلی پرتحرک و این خودش تبدیل به یک نوع کلیشه در کارهای طنز شد. از خشایار مستوفی گرفته تا پیرمردهای مجموعه قهوه تلخ، همگی به نوعی رفتار می‌کردند که از آن‌ها انتظار نمی‌رفت. بنابراین خیلی دوست داشتم، دوباره پیرمردی را بیاورم که هم دانا باشد و هم درعین حال جذاب باشد. بنابراین شخصیت “وی” که کاراکتر اصلی ماست، شکل گرفت. کاراکتری که خیلی کم پیش می‌آید کار احمقانه انجام دهد و در آن دنیایی که ساختیم از همه عاقل‌تر است و از همه کاراکترها نیز محبوب‌تر شده است.
پیش از اینکه شما بخواهید در زمینه تبلیغاتی کار کنید و مجموعه‌تان در این زمینه دیده شود، بهرام عظیمی وارد این حوزه شد و با ساخت مجموعه “سیا ساکتی” در عرصه فرهنگ‌سازی اقدامات خوبی صورت گرفت. چقدر تلاش کردید در رقابت با آن اثر پیش بروید؟ بهرام عظیمی در آن زمان کار بسیار بزرگی انجام داد و تا پیش از آن تنها جایی که از انیمیشن پخش می‌شد و مردم می‌توانستند آن را ببینند، برنامه کودک بود، آن هم به صورت محدود بود و در زمان خاصی پخش می‌شد. بهرام عظیمی توانست با ساخت مجموعه “سیا ساکتی” فضای جدیدی برای انیمیشن ایجاد کند و حرکت بزرگی در این عرصه انجام دهد و با خلاقیتی که داشت، انیمیشن را به فضای عمومی وارد کند. در واقع همه این تیزرها مدیون فضایی هستند که او ایجاد کرد.
شما کاریکاتور کار کردید و بعد وارد فضای انیمیت شدید. فضایی که در هنر کاریکاتور حاکم است ناخودآگاه قطعاً در این کار هم تأثیر گذاشته است. این دو را چطور به هم نزدیک کردید؟
من با کارتون و کاریکاتور مطبوعاتی کارم را شروع کردم و از سر اجبار به این سمت آمدم. از آنجایی که محدودیت زیاد شد و تقاضا برای کارتون کم شد، ترجیح دادم به این سمت بیایم. برای همین الان بسیار تلاش می‌کنم تا بتوانم بین این دو پلی بزنم. می‌توانم بگویم کارهایم نه کارتون صرف است و نه انیمیت، در واقع به صورت تعمدی همیشه حرکت‌ها را محدود می‌گیرم و خیلی درگیر دکوپاژ سینمایی نمی‌شوم. چرا که این نوع کار به جنس ایده‌های من نمی‌خورد. بیشتر نوع نگاهم و استوری بردهایم کارتون استریپ است در واقع سعی کردم این دو را به هم نزدیک کنم و در “دیرین دیرین” بیشتر از همیشه توانستم این کار را انجام دهم اما هنوز جای دارد تا به ایدئالی که در ذهنم وجود دارد برسم.
چه شد که کارتون را رها کردید و به این سمت آمدید؟ آیا شما هم دچار مشکلات اغلب کاریکاتوریست‌ها که دستمزدی بابت کارشان دریافت نمی‌کنند، شدید؟
یکی از دلایلی که موجب شد تا من کارتون را رها کنم و وارد این فضا شوم همین مشکلات اقتصادی بود. در این عرصه دیگر درآمدی وجود نداشت و مجبور شدم به این فضا بیایم. در اوایل دهه ۸۰ فضای انیمیشن بهتر بود و بعد دچار رکود شد. ضمن اینکه این فضا بسیار سخت‌تر است و شما با یک تیم و سفارش‌دهنده در ارتباط هستید، در حالی که در کارتون فقط شما هستید و قلم و کاغذتان. اما من این دو را دوست دارم و حس و حالی که در کارتون داشتم را می‌خواهم به وسیله تصاویر متحرک به وجود آورم.
به عنوان کسی که دو مجموعه انیمیشنی موفق “حیات وحش” و “دیرین دیرین” را در کارنامه دارد وضعیت انیمیشن را چطور ارزیابی می‌کنید و چقدر می‌توانیم بگوییم قابل رقابت با انیمیشن دنیاست؟
ما فراز و نشیب بسیاری داشتیم. اساتیدی مانند مثقالی و زرین کلک را داشتیم و جنگ باعث شد تا این ارتباط قطع شود. ضمن اینکه نسل من بیشترین تأثیر را از انیمیشن‌هایی گرفت که در زمان جنگ از تلویزیون پخش می‌شد. بسیاری از همنسلان من مدیون برادران یغماییان هستند که مجموعه‌سازی را رونق بخشیدند. با ورود کامپیوتر، انیمیشن بار دیگر رونق گرفت و توانستیم در کشور نیز انیمیشن با حجم بالا تولید کنیم. تا چند سال اخیر به جایگاه خوبی رسیده بودیم، اما مشکلات اقتصادی که پیش آمد، موجب شد تا انیماتورها اولین گروهی باشند که ضربه خوردند. سینما با تمام بحران‌ها با توجه به خروجی ضعیفی که دارد، سرپا ماند ولی انیمیشن نوپا، به یک باره و به راحتی حذف شد. امروز تجربه و پتانسیل خوبی در این عرصه داریم و در مجموعه‌سازی می‌توانیم با استانداردهای جهانی رقابت کنیم.
به نظر شما کوچ انیماتورها به کشورهای دیگر به دلیل همین عدم حمایت است؟
پروژه “حیات‌وحش” که با کمترین تعداد عوامل و کمترین امکانات ساخته شد، هم آهنگساز و صداگذارش و هم فضا‌ساز اصلی‌اش از ایران رفتند و الان در کمپانی دیزنی مشغول به فعالیت هستند. کسی که این توانایی را دارد، چرا نباید در کشور نگهش داشت. در سینما اگر چنین اتفاقی رخ دهد سروصدای زیادی می‌شود، چرا نباید انیمیشن را دید؟ این در حالی است که خروجی انیمیشن خیلی خوب دیده می‌شود، اما عواملش دیده نمی‌شوند و هیچ‌کس سعی نمی‌کند این‌ها را نگه دارد.
به نظر می‌آید انیمیشن ایرانی مخاطب جهانی را در نظر نمی‌گیرد و بیشتر یکسری مخاطب خاص کشورهای حاشیه خلیج‌فارس را در نظر گرفته است. این به چه دلیل است؟
برای اینکه بتوانیم موضوعی جهانی را انتخاب کنیم راضی کردن مدیران برای جذب اسپانسر و حامی، کار بسیار سختی است. متأسفانه بسیاری از مسئولین ما خلاق نیستند و به همین دلیل سازندگان را به سمت کارهای تکراری سوق می‌دهند. به طور مثال “حیات وحش” از جایی سفارش داده نشد و من تلاش کردم جوری کار کنم که برای همه مخاطبان چه داخلی و چه خارجی در هر جای دنیا قابل فهم، درک و جذاب باشد. به همین جهت نیز پخش شد و مخاطبان خودش را یافت و بدون هیچ سانسوری از تلویزیون نیز پخش شد. این نشان می‌دهد که اگر اعتماد کنند و مسئولین نیز خود را متخصص ندانند و بدانند که در خیلی از کارها اگر اعتماد کنند و حمایت داشته باشند، اتفاقات خوبی رخ می‌دهد. ضمن اینکه ما ضعف نگارش هم داریم، چه در سینما و چه در انیمیشن ضعف فیلمنامه وجود دارد و همین امر نیز موجب می‌شود اغلب بروند به سمت کارهای کلاسیک که لقمه آماده‌تری است و بیشتر نیاز به دکوپاژ دارد. من خودم با این موافق نیستم مثلاً ضمن احترام به همکارانم اما باید بگویم بارها قصه رستم و سهراب ساخته شده است و این موفقیت تنها مدیون زبان فردوسی است و هنر او در شیوه بیانش باعث می‌شود، شما وقتی کار را می‌بینید میخکوب شوید. ولی وقتی این واژه‌ها را به تصویر می‌آورید، همه چیز از هم پاشیده می‌شود. بهر حال در شروع کار هستیم و آزمون‌وخطا می‌کنیم تا جلو برویم. اگر کمی جدی‌تر گرفته شود و حمایت بیشتری صورت گیرد، قطعاً اتفاقات خوبی را می‌توان پیش رو داشت. ما حقمان بیش از این‌هاست چرا که کارهایمان دیده می‌شود.
به عنوان کسی که سال‌هاست در این عرصه فعالیت دارد، فضای آموزشی عرصه انیمیشن را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
با توجه به آنچه در سینما و انیمیت می‌بینم، می‌توانم بگویم در انیمیت فضا خیلی بهتر است و استانداردهای جهانی خیلی خوب رعایت می‌شود. این ریتم رو به صعود بوده است. به نظرم بچه‌های انیمیت بیشتر دنبال کارهای خلاقانه هستند و موضوعات و جریانات روز را دنبال می‌کنند. در حالی که در سینما فیلم‌های جشنواره‌ای‌ساز باب شده است و فیلمسازان به دلیل اینکه نمی‌توانند قصه خوبی بگویند و مخاطب را در سالن نگاه دارند، متوسل به جریانات فرعی می‌شوند. این در حالی است که در انیمیت به سمتی می‌رویم که برای مخاطب جذاب است و سینما باید ما را جدی‌تر بگیرد.
