رونالد سیرل را به حق باید از شناسندگان هنر کاریکاتور نوین در قرن معاصر دانست. آثار، تحقیقات و مطالعات او در زمینه هنر کاریکاتور به صورت مجموعه ها و کتابها بارها و بارها تجدید چاپ شده است. او با نشریات پرتیراژ دنیا همکاری داشته است. کتاب او در زمینه تاریخ کاریکاتور با عنوانLA CARICATURE ART ET MANIFESTE مرجعی کامل در این زمینه در دنیا به شمار می رود.
اما پیش از ذکر تاریخ و محل تولد ومشخصات متعارف این هنرمند که معمولا باید در آغاز مطرح شود، مشکل است بتوان خویشتن داری کرد و در ابتدا نگفت که رونالد سیرل در جریان جنگ جهانی دوم به مدت هفت سال در یکی از مخوفترین زندانهای دنیا در برمه اسیر و زندانی بود. نکته جالب در اینجاست که سیرل کاریکاتور را از همانجا به شکل جدی آغاز کرد و در واقع طراحی کاریکاتور برای او به منزله تسکین دهنده ای برای تحمل زندگی در جایی بود که خیلی ها نتوانستند زنده از آن خارج شوند. در عین حال، این آثار حکم زنگ تفریحی برای هم سلولیهایش داشت. طرحهایی از شرایط سخت زندگی که با طنزی سیاه عجین شده و یادآور شرایط سخت و طاقت فرسای آن زندان است. قیافه های رنجور و تکیده زندانیان با زهرخندی که بر صورت دارند، در برابر چهره های بی تفاوت و ابلهانه زندانبانان به خوبی احساس درد و رنج زندانیان را نشان می دهد. سیرل خود در این باره می گوید: «این طرحها روش مناسبی برای تحمل کردن قضا و قدر بود. در واقع، این کار روشی برای مبارزه بود، مبارزه کردن در بازداشتگاه بخشی از زندگی ام را تشکیل می داد. هر چند معتقدم کل زندگی نیز یک بازداشتگاه است، بازداشتگاهی که تمام عمر انسان را در بر می گیرد!»
رونالد سیرل در 1920 در کمبریج انگلستان به دنیا آمد. او خیلی زود استعدادش را در طراحی و نقاشی نشان داد. خود وی در این باره می گوید: «من از ابتدا دستخط بسیار بدی داشتم و این خشونت در نوشتار به من کمک کرد تا در نقاشی به فرمهای عجیب و غریبی برسم و استعدادم در این زمینه رشد کند. همه این امکانات تنها با یک قلم آهنی یا یک مداد ساده فراهم می شد. به تدریج جاذبه افسونگر طراحی وسواسی را در من ایجاد کرد که به دنبال یک نوع تیپ سازی خاص خود بگردم و مطمئنا تمام اینها برای یک بچه کم سن و سال چپ دست لاابالی بسیار زود بود. زمینه آشنایی ام با کاریکاتور هم زمانی بود که به نظرم رسید بسیاری از مسائل اطرافم غیر عادی و غیرطبیعی اند. من در بازنگری به آنان در واقع ابتکار به خرج می دادم که البته به نظر خودم طبیعی جلوه می کرد، یعنی، هر چیزی را همانطور که باید بود، می دیدم، اما البته از دید خودم! گرچه خیلی ها روی این طرح اسم کاریکاتور می گذاشتند.»
سیرل با تشویق دوستان و خانواده اش به مدرسه هنرهای زیبای کمبریج رفت و از آنجا فارغ التحصیل شد. پایان تحصیلات او با آغاز جنگ جهانی دوم همزمان شد و او با پیوستن به گردان داوطلبان، عازم ژاپن شد. همانطور که گفته شد در این جنگ او به اسارت درآمد و دوران سخت زندان گرچه بر روحیه او تاثیر بسیار بدی داشت؛ ولی در روند شکل گیری کار هنری او تاثیری اساسی گذاشت.
پس از جنگ، زندگی سیرل را باید در سفرهای او به کشورهای مختلف دنبال کنیم. شاید قید و بند اسارت تاثیری این چنین بر او گذاشته بود که بقیه دوران عمر را در یک محدوده خاص اقامت نکند. سیرل به کشورهای گوناگونی مانند یوگسلاوی، لهستان، آلمان، ایتالیا، شوروی سابق و آمریکا سفر کرد و با نگاهی تیزبینانه سفرنامه های ترسیمی طنزآمیزی را به تصویر کشید که حاصل آن آفرینش مجموعه های بسیاری درباره مسائل فرهنگی، وضعیت زندگی و آداب و رسوم هر کشور بود.
طرحهای سیرل برای ما دارای این پیام اصلی است که «بیشتر از این جدی نباشیم!» روش خود او برخوردی نه چندان جدی و نه چندان شوخی، با موضوعات جدی است. برای همین ممکن است که در وهله اول با دیدن طرحهای او نخندیم، اما می توانیم واقعیات را از ورای آنها ببینیم و در نهایت اگر قرار بود خنده ای بر لبانمان ظاهر شود آن را به شکل زهرخندی تحویل دهیم.
این بر می گردد به شخصیت روحی و کاری سیرل که آثارش بیشتر در محدوده طنز سیاه قابل بررسی است.
رسالت سیرل آشکار کردن دنیای واقعی انسانهاست. در طرحهای او مردها و زنها به شکل حیوانات و جانوران در می آیند (حلزون، گربه، کلاغ، فیل، اسب، گوسفند و ...) که تصور این امر شاید برای ما چندان خوشایند نباشد. در واقع سیرل به ما نشان می دهد که ممکن است خود ما نیز حیوانی در میان یکی از گله های او باشیم. به بیان دیگر، او محترمانه به ما فحش می دهد. به تصور او، انسانهای معاصر همچون گله ای فیل اند که سرخوش و شادمان در حال عبور از جنگل آسمانخراشهایند (روشن است از تصور اینکه یک فیل یا یک هیولا باشیم زیاد راضی نباشیم!) ظاهرا وجه شباهت ظاهری انسان با فیل در نظر او شکم پرستی انسانهاست.
به این ترتیب سیرل در طرحهایش به اعتراض بر می خیزد و به ددمنشی و رذالت و شکم پرستی انسان معاصر حمله ور می شود.
او که خود معتقد است قربانی سیاستهای سیاست بازان فریبکار و خائن قرار گرفته است، افشاگر انسانهایی است که برای مطامع خود حاضرند دنیایی را فدا کنند. در کاریکاتوری از سیرل، شاهد حضور سمبل مرگ در پشت پیانویی هستیم این در حالی است که بمب اتمی در پس زمینه در حال انفجار است و مرگ مشغول نواختن پیانو و خواندن این ترانه است: «کی ما با هم از این دنیا می رویم؟!.»
سیرل را می توان از جهاتی با توپور و استاینبرگ مقایسه کرد. استفاده بجا از بیان قدرتمند خط و نقطه در آثارش، او را به استاینبرگ نزدیک می کند و بیان موضوعات تلخ، دهشتناک و سورآلیستی از سوی سیرل دنیای توپور را به یاد می آورد. با این همه سیرل به عنوان یک پیشرو نوعی از کاریکاتور اعتراض آمیز را ارائه می دهد که در نوع خود بی مانند است.
از ویژگیهای آثار سیرل خشونتی است که با مجموعه ای از آدمها، حیوانات و فضاسازی هولناک شکل می گیرد. آدمها و حیوانات در آثار او با قیافه های وحشت زده، چشمانی پف کرده و وق زده ظاهر می شوند. این اغراق و خشونت حاصل مخالفت سیرل با تمامی پلیدیهایی است که او به خوبی آنها را کشف کرده و زیر ذره بین طنز خود به جستجو در کالبد آنها پرداخته است.
بخش عمده ای از آثار سیرل در واقع سفرنامه های او به کشورهای گوناگون است. وی معتقد است آثارش آینه تمام نمای زندگی است. در مجموعه کاریکاتورهایی که سیرل از فرانسه طراحی کرده است، اغراق و غلوی ستایش آمیز از روش زندگی در آنجا مشاهده می شود. در آلمان او بیشتر به دنبال دولتمردانی در هیئت خوکهای چاقی است که با پوشیدن شلوارکهایی با آرم صلح جویان ادای شخصیتهای صلح جو را در می آورند. در واقع، کارهای او از آلمانیها نمایانگر آن است که علی رغم تمایل مردم این کشور به صلح جویی، دولتمردان و صاحبان قدرت در این کشور به هر قیمتی حتی جنگ بیشتر طالب منافع مادی خود هستند. دیدگاه او در مورد کشورهای بلوک شرق (قبل از فروپاشی) حاکی از تضاد آشکار و فاصله زیاد میان دولتمردان و مردم این کشورهاست. در مقابل، وی به آمریکا به عنوان جلوه ای از زرق و برق توخالی نگاه می کند.
فضاسازی و ترکیب بندی های زیبا و غیرمعمول و نوع اجرای طراحی گونه کاریکاتورها شخصیتی ویژه به آثار سیرل می بخشد. در عین حال، کاریکاتورهای سیرل از جهت مضمون دارای ژرفایی است که بیننده را با خود به درون هدایت می کند و در آنجا پیام غیرمنتظره ای را به او اهدا می کند.
در طرحی از سیرل، نمایی از اطاقی را می بینیم که در گوشه ای از آن یک صندلی قرار دارد و بر روی دسته آن کتی افتاده است. بر روی دیوار اطاق فرمولهایی نوشته شده و قلمی بر روی زمین افتاده است و در کنار آن پنجره ای گشوده وجود دارد. با نگاهی دقیقتر و موشکافانه تر در جریان جزئیات دیگری از این طنز تلخ قرار می گیریم. حاصل فرمولهای نوشته شده بر دیوار مساوی با صفر است و پنجره بازی که از پس آن ساختمانها و آپارتمانها مشاهده می شود، حکایت از خودکشی دانشمندان دارد.
سیرل با این طرح ما را در جریان واقعه ای می گذارد که بیننده تنها با یک تصویر باید از ماجرای آن باخبر شود. در این تصویر نوع برخورد او با ماجرا با خطوطی ساده و در عین حال با قدرت شکل می گیرد و تاکید وی بر پنجره با خطوطی ضخیم و تیره تر بر فراز داستان تاکید دارد. پرده پنجره که با ورزش نسیمی به حرکت در آمده، تنها عامل تلطیف کننده احساسی این گونه خشونت آمیز است.
برای دیدن گالری آثار این هنرمند
اینجا را کلیک کنید.
